Madeleines eten

Na vier jaar ploeteren haalde ik deze zomer mijn bachelordiploma's Franse taal en cultuur en Literatuurwetenschap. Een studie wordt natuurlijk afgesloten met een scriptie. Na een lange aanloop (bedenken van het onderwerp, veel lezen, samenvattingen maken) lukte het me de scriptie tijdens een semester in Engeland te schrijven. Dat mag een klein wonder heten, zo tussen al het uitgaan, reizen, hockeyen en de colleges door. 

In "Manger des madeleines: La représentation de la mère dans La chambre claire de Roland Barthes et W ou le souvenir d’enfance de Georges Perec" onderzoek ik de representatie van de overleden moeder in twee teksten. De eerste is een essay over fotografie van Roland Barthes, waarin hij opzoek gaat naar de essentie van fotografie en van zijn moeder. Hij ontdekt dat wanneer hij naar foto's van zijn recent overleden moeder kijkt, deze zijn herinneringen doen vervagen in plaats van dat ze herinneringen oproepen. 

Georges Perec heeft ook moeite om de herinneringen aan zijn moeder op te schrijven. Ze overleed tijdens WO II, toen hij zes jaar oud was. Zijn herinneringen zijn vervormd, vervaagd en soms verzonnen. Beide schrijvers representeren hun moeder vervolgens op andere manieren. Zo ziet Barthes een gelijkenis tussen fotografie en de moeder: beide reproduceren. Met elke foto die er van je wordt genomen, word je opnieuw geboren, zie je een andere versie van de 'ik' die je denkt te zijn.

Proust

Mannelijke schrijvers die schrijven over hun moeder, het lijkt voornamelijk een Frans fenomeen. Naast Barthes en Perec vind je in de Franse literatuur bijvoorbeeld ook Marcel Prousts A la recherche du temps perdu, Le livre de ma mère van Albert Cohen en Lambeaux van Charles Juliet. Met mijn scriptiebegeleiders probeerde ik voorbeelden te vinden van moederskindjes uit andere landen, maar we konden er geen bedenken.

De madeleine van Proust loopt als een rode draad door mijn scriptie. In het eerste deel van La recherche doopt hoofdpersoon Marcel een madeleine (cakeje) in zijn thee. Dit brengt alle herinneringen aan zijn jeugd terug:

As in the game wherein the Japanese amuse themselves by filling a porcelain bowl with water and steeping in it little pieces of paper which until then are without character or form, but, the moment they become wet, stretch and twist and take on colour and distinctive shape, become flowers or houses or people, solid and recognizable, so in that moment all the flowers in our garden and in M. Swann’s park, and the water lilies on the Vivonne and the good folk of the village and their little dwellings and the parish church and the whole of Combray and its surroundings, taking shape and solidity, sprang into being, town and gardens alike, from my cup of tea.

Barthes en Perec zijn ook op zoek naar een madeleine, naar iets (foto's, psychoanalyse) dat hun herinneringen terug zal halen.

Alle scripties en proefschriften worden tegenwoordig opgenomen in Igitur, het digitale archief van de Universiteit Utrecht. Benieuwd of je nog chocola kunt maken van zo'n in het Frans geschreven scriptie? Ga naar het archief.